De historicus Jacques le Goff wees er al op: we bewonderen hoe goed de middeleeuwers konden bouwen aan de hand van die paar kastelen en kerken die sinds die tijd zijn blijven staan. Het gros van de andere gebouwen in die tijd waren van inferieur materiaal (waarinder inferieur hout) en die zijn op den duur dus ook vergaan.
Terwijl: een grote rechthoekige doos op een industrieterrein, laten we zeggen van IKEA, die staat daar maar tien jaar, misschien twintig. Dan komt er weer een andere doos, of wat er staat wordt omgebouwd tot iets anders. Je kunt je afvragen: waarom wordt zo’n grote doos dan van van die kostbare materialen gemaakt: staal, vooral veel staal. Het komt omdat elk gebouw dat we neerzetten, ook door wet- en regelgeving, gebouwd wordt voor een ongeveer zelfde levensduur (50 of 100 jaar).,
Hoe ouder hoe minder impact
Het is natuurlijk zo dat impact op het milieu afneemt naarmate de levensduur toeneemt. Een historisch pand aan en gracht in Amsterdam uit 1580 is qua materiaalgebruik erg duurzaam omdat het er al wel 350 jaar staat. Dan valt de uitstoot van die materialen (naast hout ook keramiek, baksteen, staal) wel mee als je het per jaar berekent (stookkosten etc. even buiten beschouwing gelaten). Terwijl als je met diezelfde inspanningen en materialen je nu een paar huizen bouwt met een beoogde levensduur van 50 jaar, dan valt die milieubelasting veel slechter uit.
Bouwen van karton
Er zijn heel lichte, enorm biobased, bouwmaterialen die wel heel duurzaam zijn in hun verbruik van grondstoffen en het energieverbruik bij hun productie, maar helemaal niet zo duurzaam in termen van levensduur. Zoals karton. Karton, ja, gemaakt van bijvoorbeeld cellulose uit de houtfabrieken. Maar van oud papier of lompen kan ook. Van karton kun je heel stevige gebouwen maken. Die techniek bestaat. Het heeft alleen niet de duurzaamheid van andere materialen. Maar dat geeft dus niet als het maar een beperkte levensduur hoeft te hebben.
Middenlange bouw: hout, ongetwijfeld
En een gebouw dat 100, 150 jaar zeker mee moet gaan, dat bouw je van hout en biobased materialen natuurlijk. Een prestigieus pand op een A-locatie dat een stadsbeeld blijvend, en dan bedoel ik dus: voor eeuwen, moet gaan beïnvloeden, daar is de impact van de bouwmaterialen minder groot omdat je de embedded energy kan worden verdeeld over het aantal verbruiksjaren. Je streept dan de duurzaamheidskosten van het materiaal weg tegen de opbrengst aan verbruiksjaren.
Materiaal aanpassen aan verbruiksduur
Conclusie: er zou veel meer ontworpen moeten worden op levensduur. En daar zou de keuze van het bouwmateriaal van afhankelijk moeten zijn. Overigens denk ik dat dat mentaal wel veel zou betekenen voor de bouwheer. Je moet vooraf veel meer stil staan bij de eventuele levensduur van het gebouw en daar dus je investering aan aanpassen.
Willem van Bolderen
M.Sc. in Architecture
Founding partner Studio Puisto Architects
Teacher (Wood construction) Aalto University Department of Architecture
