Hemlock is een naaldhoutsoort diie wordt ingezet voor geveltimmerwerk (ramen, kozijnen). Doordat het uitstekend te bewerken en te lijmen is, is het hiervoor in gelamineerde en/of gevingerlaste vorm goed te gebruiken. Het dient dan wel geod gedetailleerd en beschermd te worden (bijvoorbeeld met verf). In grotere afmetingen, die beperkt beschikbaar zijn wordt het wel voor deuren toegepast.
De wereldhoutvoorziening is voor een belangrijk deel afhankelijk van de winning van naaldhoutsoorten uit de gematigde en noordelijke streken. Deze soorten worden gekenmerkt door een relatief groot aantal kwasten. Bij hemlock speelt dit minder sterk, omdat de diameter van gevelde stammen meestal groter is dan die van andere naaldhoutsoorten. Bovendien is het mogelijk uit de dikkere (geselecteerde) onderstammen kwastloos hout in grotere afmetingen te zagen. Hemlock komt voor een deel uit de zogenaamde ‘virgin forests’, en in toenemende mate uit de kunstmatig aangelegde ‘second growth’-bossen.
Wat is het groeigebied van hemlock?
Hemlock komt voornamelijk in Noord-Amerika voor en behoort tot de hem-fir-groep, een groep van onderling verwante boomsoorten. Bij hemlock is gewoonlijk sprake van een combinatie van overwegend western hemlock (Tsuga heterophylla) en een deel amabilis fir (Abies amabilis). Het verspreidingsgebied van western hemlock loopt vanaf Alaska in het noorden tot in Californiƫ in het zuiden. Naar het oosten komt de boomsoort voor in een bepaald deel van de staten Idaho en Montana. De beste groeiplaatsen zijn de vochtige, koele plaatsen op de westhellingen, op een hoogte van 400-1000 m.
Hemlock groeit samen met diverse andere naaldhoutsoorten, zoals douglasspar en sitka spruce (een soort conifeer).
Wat is western hemlock?
Western hemlock is een schaduwhoutsoort, wat wil zeggen dat de boom tijdens de groei zeer goed schaduw verdraagt. De soort groeit dan ook vaak in een douglas-opstand. Op de lange duur verdringt zij de douglasbomen, die geen schaduw verdragen, geheel. Een zuivere douglas-opstand is dan op natuurlijke wijze omgevormd in een zuivere hemlock-opstand. Maar in een dergelijk bos hoopt zich het onverteerde humus op. Een bosbrand door bijvoorbeeld blikseminslag maakt het hele terrein weer schoon, waarna een nieuwe cyclus kan beginnen met een zuivere opstand van douglas-zaailingen
Wat is amabilis fir?
De tweede belangrijke boomsoort uit de hem-fir-groep is amabilis fir (Abies amabilis). Deze dennesoort heeft vrijwel hetzelfde verspreidingsgebied als western hemlock. Het is een schaduwhoutsoort die echter op latere leeftijd meer licht nodig heeft. In het natuurlijke verspreidingsgebied komt de amabilis fir voor in zuivere opstanden, maar ook gemengd met douglas, sitka spruce en western hemlock.
In hem-fir kunnen nog enkele andere naaldhoutsoorten voorkomen, waaronder de balsem-den (Abies balsamea); het gaat hier echter om minder dan 0,5%. Het in Nederland aangevoerde hemlock is afkomstig uit British Columbia, en wel van Vancouver Island, de Queen Charlotte’s Islands en van het direct nabijgelegen Canadese vasteland.
Waarom wordt hemlock gemengd?
Hemlock is de handelsnaam voor een groep houtsoorten die ook wel wordt aangeduid als hem-fir, hembal of Pacific coast hemlock. De groep houtsoorten bestaat overwegend (70%) uit western hemlock (Tsuga heterophylla) en in mindere mate (30%) uit andere soorten, waaronder amabilis fir (Abies amabilis; circa 28%) en ondermeer balsem-den (Abies balsamea; minder dan 0,5%). De reden voor deze mengeling is dat het rondhout ongeveer in deze verhouding wordt aangevoerd, en de houtsoorten in gezaagde toestand niet of nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Ook in fysisch en mechanisch opzicht is er nauwelijks sprake van enig verschil.
Wat is het kaalkapsysteem?
De Canadezen hebben bij het bosbeheer bewust gekozen voor het kaalkapsysteem. Daarbij worden flinke arealen in zijn geheel gekapt. Die kapvlakten van enkele tientallen hectares zijn voor Europese begrippen groot, maar het kaalkapsysteem sluit aan bij de natuurlijke verjongingsprocessen in Canada. Ook douglas- en hemlock-opstanden worden immers door natuurlijke bosbranden vernieuwd. Bezaaiing van de kapvlakte vindt plaats vanuit de naburige opstanden door de soorten die daarin voorkomen. Als de natuurlijke regeneratie onvoldoende aanslaat, vindt er kunstmatige aanplant plaats. Al sinds 1980 is het verplicht in dat geval de oorspronkelijke verhouding tussen de diverse soorten aan te houden.
Hoe is het Canadese bosbeheer geregeld?
British Columbia is inmiddels al zo’n tweehonderd jaar actief met bosexploitatie. Heden ten dage plant men meer dan 200 miljoen bomen per jaar. Om de vijf jaar wordt een Forestry Financial Program vastgesteld en een daarop aansluitend Silvicultural Program. De basis voor alle beheer is vastgelegd in de ‘British Columbia Legislature’. Deze wetgeving houdt rekening met de variatie in bossen en met de diverse klimatologische omstandigheden waaronder de opstanden groeien.
Uitgangspunt bij de exploitatie van de beheerde bossen is de natuur een handje te helpen. Van het bos in British Columbia is 94% eigendom van de provincie. Bedrijven leven de concessieregels strikt na. Aan de uitgifte van een kapvergunning is automatisch een programma van herbebossing/herplant verbonden. De concessiehouder moet duidelijk maken dat hij verantwoord met de bossen omspringt. Van tevoren vindt er een inventarisatie van het staande volume hout per hectare plaats.
Wat zijn de kenmerken van hemlock?
Western hemlock kan 65-70 m hoog worden, met een stamdiameter van 1.80-2.40 m. Ook de amabilis fir is een flinke boom, met een hoogte van 25-40 m en een diameter van 60-90 cm.
Algemeen streeft men in Noord-Amerika bij het opzagen van de stammen naar een zo groot mogelijk percentage foutvrij materiaal, waarbij ter verhoging van het rendement ook kwastvrije, korte lengten worden geproduceerd. Dit hout nu dient na droging als basismateriaal voor vingerlassen en lamineren tot langere c.q. zwaardere afmetingen.
Het wordt versneld gedroogd geleverd, waardoor de kans op scheuren en vervormingen tot een minimum beperkt blijft. Aldus gedroogd hout is reukloos, harsvrij en vormvast.
De kleur van het hout is overwegend uniform en loopt van matwit tot licht goudkleurig. Er is hoegenaamd geen verschil tussen het spint- en kernhout, en evenmin tussen het vroeg- en laathout, zodat er weinig gevaar bestaat voor het opwerken van groeiringen.
Het hout is rechtdradig van structuur, soms met een enigszins golvende draad. De houtstructuur is fijn met groeiringbreedten van circa 3 mm. Nog fijnringiger hout is overwegend lichter van tint. In hemlock komen sporen van ingegroeide bast voor. De sorteringsregels stellen beperkingen aan het voorkomen van deze onvolkomenheid in gezaagd hout.
Hoe kun je hemlock bewerken en verwerken?
Hemlock laat zich uitstekend lijmen, wat bij de korte, foutvrije delen resulteert in een gevingerlast of gelamineerd foutvrij product. Een deel van het ingevoerde hemlock is al gelamineerd en gevingerlast. Vanwege de uniforme structuur is het -ook machinaal- zeer goed te bewerken, tot in de kleinste details. Na het schuren voelt het hout enigszins zacht aan; het wordt op den duur overigens wel harder. Ook nagelen gaat goed, zonder een grote kans op splijten.
Het is voorts heel goed af te werken. De afwezigheid van hars en harszakken is daarbij bepaald een groot voordeel. Door het vĆ³Ć³rkomen van vroeg- en laathout -een eigenschap van alle naaldhoutsoorten- is het gebruik van watergedragen verfsystemen zonder dat men een primer aanbrengt, niet aan te bevelen. Alkydharsverfsystemen leveren in principe geen problemen op. Toch staat hemlock in de onderhoudswereld bepaald niet goed bekend. Het hout is relatief zacht en neemt makkelijk vocht op. Dit, gecombineerd met onvoldoende sortering en slordige laminering leverde eind vorige eeuw flink veel schades op aan kozijnen en geveldelen van deze houtsoort. Bij toepassing van kwalitatief goede delen en een ook verder zeer zorgvuldig proces van verlijmen en verbinden, gevolgd door een doordacht verfsysteem kan hemlock desondanks probleemloos worden toegepast. Ook wordt de houtsoort wel toegepast in samengestelde kozijnen, waarbij de buitenzijde bijvoorbeeld van licht aluminium is.
Hoe wordt hemlock gesorteerd?
De kwaliteit van hout wordt in ons land geregeld via een reeks normen die tezamen de Kwaliteitseisen voor Hout (KVH) vormen. Voor hemlock bestaat geen normblad. Dit betekent dat men geheel is aangewezen op de Noordamerikaanse sorteermethoden, en de deskundigheid van de leverancier.
In de grote rondhoutstammen onderscheidt men verschillende zones, waaruit een aantal kwaliteiten te zagen zijn. De zone ‘Clear’ is de buitenste laag van de stam die foutvrij hout in grote lengte- en breedtematen oplevert. Uit de volgende zone, ‘Factory’ wordt hout gezaagd dat geschikt is voor verdere verwerking tot vooral gevingerlaste en gelamineerde producten. De zone ‘Construction’, ten slotte, is de binnenste zone waaruit met name bouwhout komt.
De kwaliteiten van het gezaagde hout kunnen in British Columbia onder twee verschillende keuringsvoorschriften vallen:
- de Standard Grading Rules for Canadian Lumber, opgesteld door de National Lumber Grades Authority (NLGA);
- de Export R-list – Grading and Dressing Rules (R-List).
Hout gesorteerd volgens de Noordamerikaanse keuringsvoorschriften en afkomstig van bedrijven die zijn aangesloten bij de Council of Forest Industries (Canada) (COFI), is voorzien van een stempel. Hierop staat vermeld: de certificeringsorganisatie (COFI), het codenummer van de zagerij, de houtkwaliteit en de houtsoort.
Het in Nederland ingevoerde hemlock valt hoofdzakelijk onder de hoogste kwaliteiten. De voornaamste hiervan wordt aangeduid met ‘No. 2 Clear-and-better’ of ‘B-and-better’. Ook is de kwaliteit ‘No. 1 Cut-stock’ verkrijgbaar, die als basis dient voor foutvrije, gevingerlaste en gelamineerde producten. Binnen de lagere kwaliteiten zit een sortering ‘Merchantable’ die zich bij uitstek leent voor constructiehout.
De genoemde Noordamerikaanse sorteringsregels kennen voorts een aantal kwaliteiten die voor Nederland niet van belang zijn en dus ook niet worden ingevoerd.
Hoe wordt hemlock toegepast?
Hemlock was in Nederland een niet veel toegepaste houtsoort; voornamelijk de deurenindustrie was afnemer. Sinds eind vorige eeuw vond het echter ook toepassing in geveltimmerwerk, zowel in gelamineerde en gevingerlaste als in massieve vorm. Andere landen gebruiken hemlock op grote schaal voor diverse toepassingen. Met name landen als Japan, Groot-Brittanniƫ, de Verenigde Staten en natuurlijk Canada zelf zijn grote gebruikers.
Hemlock, gesorteerd naar eindverbruik op zowel visuele als sterkte-eigenschappen, leent zich voor zowel binnen- als buitentoepassing. Te noemen zijn: geveltimmerwerk, binnenbetimmeringen, constructies, deuren, kozijnen, meubels, kasten, lijstwerk, trappen en traptreden, en spindels. Voor sauna’s is het door de afwezigheid van hars en van een sterke geur een ideale houtsoort.
Hemlock als binnen- en buitenbekleding
Voor deze toepassing wordt hemlock verwerkt tot schroten, rabat- en gepotdekselde delen, alsmede bevel- en channelsiding (respectievelijk horizontale en verticale gevelbeplating).
Hemlock in deuren en kozijnen
Hemlock is voor de productie van deuren en kozijnen geschikt, vooral omdat kwasten, harszakken en scheuren vrijwel niet voorkomen. Voor deuren is er nagenoeg foutvrij kwartiersgezaagd hout te krijgen; de ingevoerde hoeveelheden zijn echter beperkt.
Geveltimmerwerk van hemlock moet met zorg en aandacht gemaakt worden. De houtsoort is bijvoorbeeld niet opgenomen in de SKH-publicatie 99-05 (Goedgekeurde houtsoorten voor de toepassing in houten gevelelementen – kozijnen, ramen en deuren).
Hemlock in trappen
Hemlock leent zich tevens voor het vervaardigen van trappen, traptreden en gedraaide trapstijlen, alsmede spindels. In Nederland komen hemlock trappen echter (nog) weinig voor.
Hemlock in lijstwerk
Hemlock wordt vooral ook in de Noordamerikaanse lijstwerkindustrie gebruikt. Door het ontbreken van harsgangen laat het zich goed schilderen en lakken, zowel in gevingerlaste als niet-gevingerlaste vorm.H
